Ustalanie liczebności międzyzakładowego związku zawodowego na potrzeby uzyskania status zoz oraz reprezentatywności u różnych pracodawców

Pytanie: jak ustalać liczebność związku (na użytek statutu ZOZ i reprezentatywności) w przypadku międzyzakładowych organizacji związkowych po 1 stycznia 2019 r.?

Dla uzyskania uprawnień zakładowej organizacji związkowej w danym zakładzie pracy (przykładowo prawo do reprezentowania indywidualnych praw pracowniczych swoich członków, prawo do reprezentowania zbiorowych praw pracowniczych w tym prawo do rokowań, prawo do informacji uprawienia z zakresu BHP) związek międzyzakładowy podaje pracodawcy liczbę wszystkich członków związku
Dla uzyskania statusu reprezentatywnej organizacji związkowej w przypadku międzyzakładowych organizacji związkowych liczy się tylko liczba członków u danego pracodawcy. Nie ma znaczenia ilu członków ma dana organizacja międzyzakładowa u innych pracodawców.

Szczegóły

Odpowiedź: na podstawie art. 25[1]-25[3] ustawy o związkach zawodowych stosowanych z mocy art. 34 ust. 1 u.z.z.

Nowelizacja nie zmienia treści art. 34 u.z.z. W dalszym ciągu stanowić on będzie w ust. 1, że „Przepisy art. 25[1]-33[1] stosuje się do międzyzakładowej organizacji związkowej obejmującej swoim działaniem pracodawcę, z zastrzeżeniem ust. 2 oraz art. 34[1] i 34[2]”, zaś w ust. 2 że „Przy ustalaniu liczby członków, o której mowa w art. 25[1] ust. 1, oraz prawa do zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy, o którym mowa w art. 31 ust. 1, uwzględnia się liczbę członków międzyzakładowej organizacji związkowej zatrudnionych u wszystkich pracodawców objętych działaniem tej organizacji”.

Zastrzeżenie dotyczące art. 34[1] i 34[2] nie ma znaczenia, bowiem wskazane regulacje nie dotyczą materii reprezentatywności, lecz zwolnienia od pracy działaczy związkowych oraz ochrony związkowej. Kluczowe znacznie ma fragment że „Przy ustalaniu liczby członków, o której mowa w art. 25[1] ust. 1, (..) uwzględnia się liczbę członków międzyzakładowej organizacji związkowej zatrudnionych u wszystkich pracodawców objętych działaniem tej organizacji”. W efekcie należy uznać, że „Odesłanie zadekretowane w ust. 2 art. 34 ustawy z 1991 r. o związkach zawodowych sprawia, że wymóg odpowiedniej liczebności (tj. co najmniej 10 członków mających status pracownika lub funkcjonariusza) jest spełniony przy uwzględnieniu łącznej liczby członków tej organizacji, zatrudnionych u wszystkich pracodawców, objętych zakresem jej działania. Oznacza to, że mniej liczne struktury organizacji międzyzakładowych mogą korzystać z uprawnień przewidzianych w art. 26-33[1] ustawy o związkach zawodowych” (wyr. SN z 11 marca 2011 r., III PK 48/10).

Poniżej prezentuję jakie brzmienie powinien mieć art. 25[1] u.z.z. gdy stosuje się go do międzyzakładowych organizacji związkowych.

Art. 25¹. 1. Uprawnienia zakładowej organizacji związkowej przysługują międzyzakładowej organizacji zrzeszającej łącznie co najmniej 10 członków będących:

1) pracownikami u któregokolwiek z pracodawców objętych działaniem tej organizacji lub

2) innymi niż pracownicy osobami wykonującymi pracę zarobkową, które świadczą pracę przez co najmniej 6 miesięcy na rzecz któregokolwiek z pracodawców objętych działaniem tej organizacji.

Organizacja, o której mowa w ust. 1, przedstawia pracodawcom, co 6 miesięcy – według stanu na dzień 30 czerwca i 31 grudnia – w terminie do 10. dnia miesiąca następującego po tym okresie, informację o liczbie członków, o których mowa w ust. 1, z zastrzeżeniem ust. 3.
Organizacja wskazana w ust. 1, która została utworzona w ciągu 6-miesięcznego okresu sprawozdawczego, przedstawia pracodawcom pierwszą informację o liczbie członków – według stanu na dzień złożenia informacji – w terminie 2 miesięcy od dnia utworzenia organizacji związkowej. Przedstawienie informacji w terminie określonym w zdaniu poprzednim nie wyłącza obowiązku złożenia przez tę organizację informacji w terminie, o którym mowa w ust. 2.
Informacja, o której mowa w ust. 2 lub 3, jest udostępniana przez pracodawcę do wglądu innej działającej u niego organizacji związkowej (także międzyzakładowej) na pisemny wniosek tej organizacji.
Jeżeli osoba wykonująca pracę zarobkową należy do więcej niż jednej zakładowej (lub międzyzakładowej) organizacji związkowej u danego pracodawcy, przy ustalaniu liczby członków zrzeszonych w organizacji związkowej, o której mowa w ust. 1, osoba ta może być uwzględniona tylko jako członek jednej wskazanej przez siebie zakładowej organizacji związkowej.
Organizacji, która nie wypełniła w terminie obowiązków, o których mowa w ust. 2 lub 3, nie przysługują uprawnienia zakładowej organizacji związkowej do czasu wykonania tych obowiązków.
Pracodawca lub działająca u niego organizacja związkowa może zgłosić pisemne zastrzeżenie co do liczebności danej międzyzakładowej organizacji związkowej w terminie 30 dni od dnia przedstawienia przez tę organizację informacji, o której mowa w ust. 2 lub 3.
W przypadku, o którym mowa w ust. 7, zakładowa (lub międzyzakładowa) organizacja związkowa, wobec której zostało zgłoszone zastrzeżenie, występuje do sądu rejonowego – sądu pracy właściwego ze względu na siedzibę pracodawcy z wnioskiem o ustalenie liczby członków na ostatni dzień danego półrocza. Międzyzakładowa organizacja związkowa może również z własnej inicjatywy wystąpić z wnioskiem o ustalenie liczby członków. Sąd wydaje w tej sprawie orzeczenie w terminie 60 dni od dnia złożenia wniosku, w trybie przepisów ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym.
Organizacji związkowej, która w terminie 30 dni od dnia zgłoszenia zastrzeżenia nie wystąpiła do sądu, nie przysługują uprawnienia zakładowej organizacji związkowej do czasu wykonania tego obowiązku.
W postępowaniu sądowym do przetwarzania danych ujawniających przynależność związkową osób wykonujących pracę zarobkową jest upoważniony wyłącznie sąd oraz osoby działające w imieniu zakładowej organizacji związkowej, która złożyła wniosek o ustalenie liczby jej członków.
Przy ustalaniu uprawnień organizacji związkowej bierze się pod uwagę odpowiednio liczbę jej członków podaną w informacji, o której mowa w ust. 2 lub 3, albo liczbę tych członków ustaloną przez sąd w trybie określonym w ust. 8. Zmiany stanu liczbowego, które nastąpią w ciągu 6-miesięcznego okresu sprawozdawczego, pozostają bez wpływu na te uprawnienia.
Jeżeli uprzednio zgłoszone przez pracodawcę lub zakładową organizację związkową, o której mowa w ust. 7, zastrzeżenie co do liczebności danej międzyzakładowej organizacji związkowej okazało się bezpodstawne, ponowne zgłoszenie przez te podmioty zastrzeżenia co do liczebności tej samej organizacji związkowej może nastąpić nie wcześniej niż po upływie roku od dnia uprawomocnienia się orzeczenia w sprawie ustalenia liczby członków tej organizacji.

Komentarz do art. 25[1].

Należy podkreślić, że problemy mogą wynikać z wieloznaczności terminu zakładowa organizacja związkowa. Potocznie terminu tego używa się w znaczeniu „jednoznakładowa” organizacja związkowa – czyli organizacja, która działa tylko u jednego pracodawcy. Wtedy, istotnie, jest ona przeciwstawna pojęciu międzyzakładowa organizacja związkowa.

Jednakże art. 25[1] zawiera własną definicję czym jest zakładowa organizacja związkowa. Jest to organizacja spełniająca kryteria określone w ust. 1. Nie ma znaczenia, czy jest to organizacja „jednozakładowa”, czy międzyzakładowa – kryteria te stosuje się tak samo. A zatem, z mocy ustawy, zakładową organizacją związkową w rozumieniu art. 25[1] u.z.z. może być zarówno międzyzakładowa organizacja związkowa (jeżeli działa u danego pracodawcy), jak i jednozakładowa organizacja związkowa (potocznie zwana zakładową organizacją związkową).

W efekcie gdy art. 25[1] używa pojęcie „organizacja związkowa”, należy przez to rozumieć każdą organizację związkową – zarówno zakładową, jak i międzyzakładową. Natomiast gdy pada pojęcie „zakładowa organizacja związkowa”, to chodzi o organizację przekraczającą progi liczbowe ustalone w ust. 1. W te miejsca podstawić można – dla wygody – termin „międzyzakładowa organizacja związkowa”.

Uważam, że w przypadku gdy dana organizacja (istniejąca wcześniej) obejmuje swoim zasięgiem danego pracodawcę, powinno się przez analogię zastosować rozwiązanie z art. 25[1] ust. 3 licząc 2-miesięczny termin od daty zmiany statutu.

Nie może być wątpliwości, że również organizacje międzyzakładowe muszą przestawiać pracodawcy informacje o swej liczebności (wyr. WSA w Bydgoszczy z 9 marca 2016 r., II SA/Bd 57/16).

Istotna zmiana stanu prawnego polega na tym, że zawarte w art. 34 ust. 1 u.z.z. odesłanie do przepisów z zakresu od art. 25[1] u.z.z. do art. 33[1] u.z.z. obejmuje od 1 stycznia 2019 r. również nowododane art. 25[2] i art. 25[3] u.z.z. Te przepisy mają odtąd wyraźne zastosowanie, i to wprost (art. 34 ust. 1 nie mówi o stosowaniu odpowiednio), do międzyzakładowych organizacji związkowych.

Te dwa dodane przepisy nie stanowią zupełnej nowości, bowiem wzorowane są na art. 241[17] i art. 241[25a] kodeksu pracy. Te dwa przepisy kodeksu pracy zostały uchylone, a regulacja w nich zawarta – przeniesiona do ustawy o związkach zawodowych (właśnie jako art. 25[2] i 25[3]). Podkreślić należy, że art. 25[2] różni się istotnie od zastępowanego art. 241[17] k.p., zaś art. 25[3] różni się istotnie od zastępowanego art. 241[25a] k.p., m.in. z uwagi na to, że nowe regulacje zawierają wiele nowych elementów (kontrola sądowa), rozszerzają bazę członków związku (mogą to być osoby zatrudnione na innej podstawie niż stosunek pracy) i podniesiono progi procentowe dla ustalenia reprezentatywności (porównaj art. 25[3] ust. 1 z art. 241[25a] § 1 k.p.). Tym niemniej zmiany te nie mają istotnego znaczenia dla odpowiedzi na niniejsze pytanie.

Jednocześnie nie ma przepisu modyfikującego zasadę liczenia członków związku zawartą w art. 25[2] i 25[3] u.z.z. Art. 34 ust. 2 mówi bowiem wyłącznie o ustalaniu liczby członków, o której mowa w art. 25[1] u.z.z. Nie wymienia on natomiast art. 25[2] ani 25[3].

Oznacza to, że reprezentatywność organizacji międzyzakładowej zostanie ustalona w oparciu o niezmodyfikowaną treść art. 25[3] u.z.z. Przepis ten w odniesieniu do organizacji międzyzakładowych należy odczytać następująco (podkreślenia dodano):

Art. 25³. 1. Reprezentatywną zakładową organizacją związkową jest zakładowa (lub międzyzakładowa) organizacja związkowa:

1) będąca jednostką organizacyjną albo organizacją członkowską ponadzakładowej organizacji związkowej uznanej za reprezentatywną w rozumieniu ustawy o Radzie Dialogu Społecznego, zrzeszająca co najmniej 8% osób wykonujących pracę zarobkową zatrudnionych u pracodawcy lub

2) zrzeszająca co najmniej 15% osób wykonujących pracę zarobkową zatrudnionych u pracodawcy.

Jeżeli żadna z zakładowych (w tym międzyzakładowych) organizacji związkowych nie spełnia wymogów, o których mowa w ust. 1, reprezentatywną zakładową (lub międzyzakładową) organizacją związkową jest organizacja zrzeszająca największą liczbę osób wykonujących pracę zarobkową zatrudnionych u pracodawcy.
Jeżeli u pracodawcy działa więcej niż jedna organizacja związkowa (jednozakładowa lub międzyzakładowa) reprezentatywna w rozumieniu ust. 1 pkt 1, wchodząca w skład tego samego zrzeszenia (federacji) związków zawodowych lub ogólnokrajowej organizacji międzyzwiązkowej (konfederacji), organizacje te wyłaniają wspólną reprezentację w sprawach dotyczących zbiorowych praw i interesów osób wykonujących pracę zarobkową.
W przypadku niewyłonienia wspólnej reprezentacji, o której mowa w ust. 3, reprezentatywną zakładową (względnie – międzyzakładową) organizacją związkową jest organizacja zrzeszająca największą spośród nich liczbę osób wykonujących pracę zarobkową zatrudnionych u pracodawcy lub organizacja spełniająca kryterium reprezentatywności, o którym mowa w ust. 1 pkt 2.
Utrata przymiotu reprezentatywności w sprawach dotyczących zbiorowych praw i interesów osób wykonujących pracę zarobkową pozostaje bez wpływu na pozostałe uprawnienia reprezentatywnych zakładowych (i międzyzakładowych) organizacji związkowych i posiadanie przymiotu reprezentatywności w pozostałych sprawach.
Przy ustalaniu liczby osób wykonujących pracę zarobkową zrzeszonych w zakładowej (lub międzyzakładowej) organizacji związkowej, o której mowa w ust. 1 lub 2, uwzględnia się wyłącznie osoby wykonujące pracę zarobkową należące do tej organizacji przez okres co najmniej 6 miesięcy przed przystąpieniem do rokowań lub uzgodnień.
Przy ustalaniu liczby osób wykonujących pracę zarobkową zatrudnionych u pracodawcy, od której liczy się procent wskazany w ust. 1 pkt 1 lub 2, lub przy ustalaniu największej liczby osób wykonujących pracę zarobkową zatrudnionych u pracodawcy, o której mowa w ust. 2, uwzględnia się wyłącznie osoby wykonujące pracę zarobkową zatrudnione u pracodawcy przez okres co najmniej 6 miesięcy przed rozpoczęciem rokowań lub uzgodnień.
W celu stwierdzenia reprezentatywności stosuje się odpowiednio przepisy art. 25¹ ust. 2-12.”;

Uwagi o terminologii do art. 25[1] pozostają tu aktualne.

Cały powyższy przepis konsekwentnie odnosi się do danego pracodawcy objętego zakresem działania organizacji. Sposób sformułowania ust. 3 (szczególnie podkreślonego fragmentu) nie pozostawia wątpliwości, że reprezentatywność ustala się względem konkretnego pracodawcy. Z kolei ust. 1, 2, 4, i 7 wielokrotnie wspominają, że uwzględnia się wyłącznie osoby „zatrudnione u pracodawcy”. Oczywistym jest, że chodzi o tego pracodawcę, u którego ma być ustalona reprezentatywność.

W efekcie, uwzględniając wykładnię art. 25[3] i argument a contrario z art. 34 ust. 2 należy uznać, że dla ustalania reprezentatywności międzyzakładowych organizacji związkowych liczy się tylko liczba członków u danego pracodawcy. Nie ma znaczenia ilu członków ma dana organizacja międzyzakładowa u innych pracodawców.

Wnioski te potwierdza brzmienie „główny” art. 34[2] ust. 1 u.z.z., gdzie wyraźnie widać, że ustawodawca dopuszcza możliwość istnienia organizacji międzyzakładowych które są reprezentatywne tylko u niektórych objętych statutem pracodawców. Bez wątpienia zatem status reprezentatywności ustala się osobno u każdego pracodawcy.

Uważam, że w przypadku gdy dana organizacja (istniejąca wcześniej) obejmuje swoim zasięgiem nowego pracodawcę, powinno się przez analogię zastosować rozwiązanie z art. 25[1] ust. 3 (z mocy odesłania z art. 25[3] ust. 8) licząc 2-miesięczny termin od daty zmiany statutu.

Adw Łukasz Panasiuk