Zgodnie z art. 631 § 1. k.p. „Z dniem śmierci pracownika stosunek pracy wygasa”. Z kolei zgodnie z § 2 tego przepisu „Prawa majątkowe ze stosunku pracy przechodzą po śmierci pracownika, w równych częściach, na małżonka oraz inne osoby spełniające warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W razie braku takich osób prawa te wchodzą do spadku.”
Przepis art. 63[1] § 2 zd. I k.p. stanowi zatem odstępstwo od ogólnych zasad dziedziczenia określonych w kodeksie cywilnym (art. 922 i następne k.c.). Zasady te znajdą zastosowanie (z mocy art. 63[1] § 2 zd. II k.c.) gdy nie ma możliwości zastosowania odstępstwa z powodu braku wymienionych w zdaniu pierwszym osób.
Zarówno art. 922 § 1 k.c. jak i art. 63[1] § 2 k.p. posługują się pojęciem praw majątkowych, przy czym ten drugi jest podstawą do wyodrębnienia praw majątkowych ze stosunku pracy. Stosunek pracy jest opisany w kodeksie pracy i należy uznać, że wszystkie prawa majątkowe przysługujące pracownikowi i mające oparcie w przepisach tego kodeksu stanowią prawa majątkowe ze stosunku pracy (zob. wyr. SA w Szczecinie z 6 czerwca 2013 r., III APa 5/13). Opierając się na orzecznictwie (w tym także historycznym orzecznictwie wydanym jeszcze przed wejściem w życie art. 63[1] k.p., co nastąpiło 02 czerwca 1996 r.) do grupy tej można zaliczyć bez wątpienia:
- ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop wypoczynkowy (uchw. SN z 13 maja 1994 r. w sprawie I PZP 23/94);
- roszczenie z tytułu niezgodnego z prawem rozwiązania stosunku pracy (uchw. SN z 25 lipca 1985 r., III PZP 27/85);
- prawo do świadczenia pieniężnego wynikającego z zawartego z pracodawcą porozumienia o rozwiązaniu stosunku pracy (wyr. SN z 10 czerwca 2014 r., III PK 123/13).
Realizacja tych roszczeń nie wymaga przeprowadzenia postępowania spadkowego (post. SA w Katowicach z 11 grudnia 1996 r., III APz 18/96).
Uprawnionymi osobami są małżonek oraz „inne osoby spełniające warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych”.
Regulacja dotycząca osób uprawnionych do renty rodzinnej jest bardzo obszerna i mieści się w art. 67-71 ustawo o emeryturach i rentach z FUS, przy czym art. 70 de facto nie ma znaczenia, bowiem dotyczy on przyznania prawa o renty wdowie/wdowcowi, a osoby te uczestniczą w podziale bez względu na istnienie uprawnienia do renty rodzinnej.
Ustalenie i zweryfikowanie tych uprawnień przez pracodawcę zapewne będzie utrudnione, choć nie jest niemożliwe. Pracodawca musi rozważyć, czy podejmie ryzyko samodzielnego ustalenia tych uprawnień, czy też będzie oczekiwać na ewentualne rozstrzygnięcie ZUS w przedmiocie renty rodzinnej. Jak najbardziej możliwa jest też sytuacja w której nikt o rentę nie może wystąpić – w tej kwestii pracodawca będzie musiał ocenić wiarygodność oświadczenia małżonka pracownika (który wiedzę tę powinien posiadać).