Konferencja Naukowa pt. “Praktyczne Problemy Zbiorowego Prawa Pracy”

W dniach 13-14 października 2016 r. odbyła się konferencja naukowa „Praktyczne problemy zbiorowego prawa pracy” organizowana przez Zrzeszenie Związków Zawodowych Energetyków.

Konferencja miała charakter konferencji przygotowawczej dla prac Komisji kodyfikacyjnej, rozpoczynającej pracę nad nowym kodeksem pracy w części indywidualnego i zbiorowego prawa pracy. Tematyka konferencji koncentrowała się głównie na zagadnieniach z zakresu zbiorowego prawa pracy, a mianowicie;

– części ogólnej zbiorowego prawa pracy. Panel pierwszy

– umowach i układach zbiorowych pracy. Panel drugi

– restrukturyzacji zatrudnienia i problematyki art. 23 [1] k.p. – przejście pracowników do nowego pracodawcy jako jeden z elementów obejścia przepisów o zwolnieniach grupowych. Panel trzeci

– definicji pracodawcy w zbiorowym prawie pracy. Panel czwarty

Konferencji patronowali

Radia Dialogu Społecznego

Naczelna Rada Adwokacka

Ważniejsi goście i prelegenci

Konferencję sponsorowali

Spółka ENERGA S,A

Spółka ENEA S.A.

Spółka ENEA Operator sp. Z o.o.

W konferencji uczestniczyli przedstawiciele dwóch (z trzech) reprezentatywnych central związkowych oraz dwóch związków pracodawców

Konfederację pracodawców Lewiatan reprezentował profesor Jacek Męcina

Związek Pracodawców RP reprezentowała pani profesor Monika Gładoch

Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych, reprezentował przewodniczący Jan Guz

Forum Związków Zawodowych reprezentowała członkini Zarządu pani Barbara Markowska

Prelegenci Konferencji to profesor Jacek Męcina, przewodniczący ZZZE Janusz Śniadecki, Przewodniczący Jan Guz, Pani dr Kamila Naumowicz, Pan adwokat Łukasz Panasiuk, członkini zarządu Forum Związków Zawodowych Pani Barbara Markowska, Przewodniczący Kolegium Związków Zawodowych GK ENERGA Pan Robert Bzdęga, profesor Marek Pliszkiewicz, Profesor Andrzej Górski oraz doktorant Polskiej Akademii Nauk pan Marcin Szymanek

W konferencji uczestniczyli przedstawiciele Komisji Kodyfikacyjnej prawa pracy

Pani prof. Anna Musiała

Pani prof. Monika Gładoch

Pan Profesor Grzegorz Męcinna

Pan Profesor Marka Pliszkiwicz

Pan Doktor Liwiusz Laska

W konferencji uczestniczyli także przedstawiciele Ministerstwa Rodziny Pracy i Polityki Społecznej Karolina Woźniczko – radca prawny, sekretarz Komisji kodyfikacyjnej

Barbara Chodurska, główny specjalista w departamencie Dialogu Społecznego i Partnerstwa, zajmujący się ponadzakładowymi układami zbiorowymi pracy.

W konferencji udział wzięli także przedstawiciele palestry adwokackiej, a także inni liczni zaproszeni goście

Konferencja odbyła się wg następującego programu

Pierwszy dzień:

1. Panel pierwszy – Zbiorowe prawo pracy.

– wprowadzenie do tematyki zbiorowego prawa pracy – Marcin Szymanek

– referat naukowy Prof. Jacek Męcina „Wyzwania dla zbiorowego prawa pracy”

– wystąpienie profesor Marek Pliszkiewicz „Zbiorowe prawo pracy – wprowadzenie”

– wystąpienie, Przewodniczący ZZZE Janusz Śniadecki „Znaczenie zbiorowego prawa pracy dla jakości dialogu społecznego”

– wystąpienie, Przewodniczący OPZZ Jan Guz „Dialog społeczny”

– Dyskusja – tezy, wnioski.

2. Panel drugi – Umowy zbiorowe: układy zbiorowe pracy, porozumienia, umowy społeczne

– wprowadzenie – adwokat Łukasz Panasiuk (15 min.)

– referat naukowy Prof. Anna Gładoch „Umowy zbiorowe i układy zbiorowe” (45 min.)

– referat naukowy Prof. Grzegorz Górski – „Umowy społeczne w GK ENERGA”

– referat naukowy Dr Kamila Naumowicz – „Rola układów zbiorowych w prawie pracy w świetle polskich i włoskich doświadczeń, analiza prawno-porównawcza”

– dyskusja– tezy, wnioski.

Drugi dzień:

3. Panel trzeci – Restrukturyzacja zatrudnienia w przedsiębiorstwach ze szczególnym uwzględnieniem przejścia pracowników do nowego pracodawcy

– wprowadzenie – restrukturyzacja pracownicza przedsiębiorstw, przejście pracowników w trybie art. 23 [1] k.p., PDO, zwolnienia grupowe – Marcin Szymanek

– referat naukowy adwokat Łukasz Panasiuk „Przejście pracowników w trybie art. 23 [1] k.p. – stan obecny i stan pożądany”

– wystąpienie Przewodniczący Kolegium Związków Zawodowych GK ENERGA Robert Bzdęga „Przejście pracowników w trybie art. 23 [1] k.p. w praktyce”

– wystąpienie Członkini Zarządu Forum Związków zawodowych oraz Przewodnicząca Związku Zawodowego Wizja Pani Barbara Markowska – „Przejście pracowników w trybie art. 23 [1] k.p. w praktyce” –

– dyskusja tezy wnioski

4. Panel trzeci – Pracodawca w zbiorowym oraz indywidualnym prawie pracy

– wystąpienie profesor Jacek Męcina „Pracodawca w zbiorowym prawie pracy”

– Referat naukowy – Marcin Szymanek „Pracodawca w zbiorowym prawie pracy”

– Pracodawca w zbiorowym prawie pracy – wystąpienie ze strony pracodawców (20 min.)

– Dyskusja tezy wnioski

Struktura tematyki i materiału naukowego Konferencji wyglądała następująco

ZBIOROWE PRAWO PACY

jako zespół norm regulujących tzw. zbiorowe stosunki pracy, czyli stosunki między partnerami społecznymi, którymi ze strony pracowników są związki zawodowe lub inne pozazwiązkowe ich przedstawicielstwo, a także załoga, a po stronie pracodawczej – pracodawcy lub ich organizacje.[1]

UMOWY ZBIOROWE

Umowy zbiorowe jako „efekt”, „produkt” zbiorowych stosunków pracy. Zadaniem konferencji będzie omówienie znaczenia tego rodzaju prawa pracy oraz problemów w jego stosowaniu.

RESTRUKTURYZACJA ZATRUDNIENIA W PRZEDSIĘBIORSTWACH

procesy gospodarcze, wpływające na prawa pracowników, które generują zbiorowe stosunki pracy – dialog społeczny, porozumienia zbiorowe. Zadaniem konferencji jest naświetlenie problemów ze stosowaniem niektórych przepisów regulujących te stosunki, w tym przede wszystkim art. 231 kodeksu pracy.

PRACODAWCA W ZBIOROWYM PRAWIE PRACY

Podmiot decyzyjny w procesach restrukturyzacyjnych i jednocześnie strona w zbiorowych stosunkach pracy. Zadaniem konferencji jest omówienie problemów z definiowaniem „pracodawcy” w zbiorowych stosunkach pracy.

Przebieg konferencji.

W tym miejscu przebieg konferencji zostanie przedstawiony jedynie skrótowo. Treść całych referatów, ich podsumowanie, a także tezy oraz wnioski z konferencji, zostanie opublikowania oddzielnie.

Pierwszy dzień konferencji rozpoczął referat prof. UW dr hab. Jacka Męciny (członek Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Pracy, ekspert konfederacji pracodawców Lewiatan, prof. UW) „Wyzwania dla zbiorowego prawa pracy”. Prelegent mówił o historii tej gałęzi prawa i kierunkach w jakich muszą pójść zmiany legislacyjne. Profesor wyraził przy tym sceptycyzm dla wartości doświadczeń innych krajów, szczególnie zachodnich, przy rozwiązywaniu polskich problemów. Interesującym kontrapunktem dla tego referatu były wystąpienia przewodniczącego ZZZE Janusza Śniadeckiego oraz przewodniczącego OPZZ Jana Guza, oba poświęcone dialogowi społecznemu. Profesor Pliszkiewicz w swoim wystąpieniu mocno podkreślił znaczenie zbiorowego prawa pracy, a także wskazał na jego słabość w polskim porządku prawnym. Jako uczestnik dotychczasowych komisji kodyfikacyjnych, omówił dotychczasowe prace nad skodyfikowaniem tej gałęzi prawa pracy, a także porażki poniesione przy dotychczasowych próbach kodyfikacyjnych. W podsumowaniu raz jeszcze wyraził żal, iż zbiorowe prawo pracy nie zostało należycie skodyfikowane w latach ubiegłych a szczególnie w 2008 roku podczas prac ostatniej komisji kodyfikacyjnej twierdząc, że obecna komisja mogłaby już pracować nad reformą tej gałęzi prawa a nie nad jej początkami. Co ciekawe, wszyscy prelegenci, mimo prezentowania skrajnie różnych punktów wyjścia, zgadzali się z diagnozą, że podstawowym problemem dla rozwoju dialogu społecznego jest brak zaufania partnerów społecznych.

Następny referat wygłosiła dr hab. Monika Gładoch (członek Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Pracy, radca prawny, adiunkt UKSW) i nosił on tytuł „Umowy zbiorowe i układy zbiorowe”. Prelegentka omówiła wszystkie istotne rodzaje porozumień zbiorowych, po czym na dłuższą chwilę skupiła się na porozumieniach posporowych. Tu podkreśliła niekonsekwencję orzecznictwa SN, który z jednej strony zaczyna skłaniać się do poglądu, iż porozumienie zbiorowe musi mieć wyraźne oparcie w ustawie, z drugiej zaś nie widzi problemu braku takiej podstawy w przypadku porozumień postrajkowych. Prelegentka nawiązywała także wielokrotnie do doświadczeń i rozwiązań niemieckich.

W krótkim wystąpieniu pt. „Umowy społeczne w Grupie Kapitałowej ENERGA” prof. KUL dr hab. Grzegorza Górskiego (adwokat) omówił funkcjonowanie przykładowej umowy społecznej w dużej grupie kapitałowej.

Następnie swój referat wygłosiła dr Kamila Naumowicz (UWM): „Rola układów zbiorowych w prawie pracy w świetle polskich i włoskich doświadczeń – analiza prawno-porównawcza”. Jej wypowiedzi spotkały się z niezwykle dużym zainteresowaniem, bowiem przedstawiane przez Nią dane wskazywały na to, że w rozwoju zbiorowego prawa pracy możliwe jest osiągniecie takiego poziomu przeregulowania, przy którym prawo to przestaje służyć ochronie czyichkolwiek interesów.

Po referatach wywiązała się ożywiona dyskusja, padło wiele pytań dotyczących zarówno porównania rozwiązań i doświadczeń włoskich i niemieckich z polskimi, jak i postulatów ustanowienia dobrego prawa stanowiącego wygodne ramy dla prowadzenia dialogu społecznego. Prof. Marek Pliszkiewicz (członek Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Pracy) postulował, by przygotowując nowe rozwiązania bardzo głęboko sięgnąć zarówno do doświadczeń historycznych, jak i prawnoporównawczych.

Drugi dzień konferencji rozpoczął się od referatu adw. Łukasza Panasiuka „Przejście pracowników w trybie art. 23[1] k.p. – stan obecny i stan pożądany”. Autor wskazał na rozbieżności w orzecznictwie oraz na wadliwość implementacji do prawa polskiego instytucji przejścia zakładu pracy na nowego pracodawcę uregulowanej w dyrektywie 2001/23/WE i zaproponował zmiany skutkujące prawidłową implementacją oraz pełną realizacją celu ochronnego. Uzupełnieniem tego referatu były wystąpienia Roberta Bzdęgi (Kolegium Związków Zawodowych Grupy Kapitałowej ENERGA S.A.) oraz Barbary Markowskiej (FZZ, ZZPTiTMP WIZJA) którzy opisali praktyczne doświadczenia pracowników i związków zawodowych przy procesach przekazywania zakładów pracy w grupie ENERGA i w TVP S.A.

Teza tego panelu – Przy pomocy art. 23[1] k.p. dochodzi do licznych przykładów obejścia ustawy o rozwiazywaniu stosunku pracy z przyczyn nie leżących po stronie pracowników.

Następnie prof. dr hab. Jacka Męciny wygłosił krótki referat pt. „Definicja pracodawcy w zbiorowym prawie pracy”. Profesor zaprezentował pogląd, iż nie ma potrzeby zmiany definicji pracodawcy. W zbiorowym prawie pracy istnieje jedynie potrzeba jej korekty tak, by możliwe było zawieranie układów ponadzakładowych dla grup kapitałowych. W Jego ocenie unikanie przez podmioty kontrolujące udziału w dialogu społecznym stanowi albo wyraz słabości związków zawodowych, albo patologię którą należy zwalczać, ale nie przez zmianę definicji. Wskazał na potrzebę reformy również drugiej strony dialogu społecznego – reprezentacji związkowej.

Odmienne stanowisko zaprezentował w swoim referacie Marcin Szymanek (doktorant PAN). Tezy Jego referatu pt. „Pracodawca w zbiorowym prawie pracy” zmierzały do wykazania, że dla zbiorowego prawa pracy potrzebne jest odmienne niż na gruncie indywidualnego prawa pracy ukształtowanie definicji pracodawcy. Powinno ono być oparte na pojęciu „przedsiębiorstwa kontrolującego”, a inspirację można tu zaczerpnąć z szeregu aktów prawa europejskiego.

Temat wzbudził ożywioną dyskusję, nie tylko z uwagi na sprzeczne stanowiska prelegentów i takie a nie inne doświadczenia z dialogiem społecznym wielu uczestników, ale też dlatego, że w jej toku padł głos (adw. Łukasz Panasiuk) o potrzebie modyfikacji także definicji pracodawcy w indywidualnym prawie pracy.

Uczestnicy uznali konferencję za udaną, a okazję do konfrontacji z poglądami członków komisji kodyfikacyjnej prawa pracy za bezcenną. Organizatorzy rozważają organizację dalszych konferencji.

[1]M. Gersdorf, K. Rączka, Prawo pracy. Podręcznik w pytaniach i odpowiedziach, LexisNexis, Warszawa 2005, str. 440).